Dieta przy zespole policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (PCOS) dotyka około 4-12% kobiet w wieku rozrodczym, co czyni go najczęściej występującym schorzeniem układu endokrynnego. Diagnoza często powoduje przerażenie i obawy, gdyż jest to choroba przewlekła i wieloukładowa, przez co wymaga specjalistycznej terapii. Niestety, mało wspomina się o uzupełnieniu leczenia PCOS o dietoterapię, która pozwala w dużej mierze zniwelować niektóre objawy tej choroby, a nawet zapobiec jej powikłaniom. Poniższy artykuł przybliży Ci rolę diety w PCOS oraz rozwieje wątpliwości, które produkty warto spożywać, a których należy unikać.

PCOS a nadwaga - problem ponad połowy chorujących kobiet

Wzrost masy ciała w zespole policystycznych jajników to bardzo częsta przypadłość - publikacje naukowe wskazują, że nadwaga lub otyłość to problem 40-75% chorych. Za taki stan rzeczy odpowiadają zaburzenia w wydzielaniu kilku hormonów, w tym leptyny, która odpowiedzialna jest za uczucie głodu, a także modulowanie gospodarki węglowodanowo-lipidowej. Charakterystyczne dla PCOS jest odkładanie się tłuszczu trzewnego w okolicy brzucha, co pogarsza przebieg choroby poprzez wpływ na syntezę hormonów androgennych czy stymulowanie insulinooporności. Istnieje również duży związek pomiędzy otyłością brzuszną a zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego.

Powyższe fakty pokazują, jak ważna jest redukcja masy ciała u chorych na PCOS. Niezbędna w tym celu zmiana stylu życia powinna obejmować zarówno wprowadzenie aktywności fizycznej, jak i zbilansowanej, ale niskokalorycznej diety. Deficyt kaloryczny powinien być dostosowany do całkowitego dziennego zapotrzebowania kalorycznego, które uwzględnia podstawową przemianę materii oraz aktywność fizyczną chorej kobiety. Wartości te można obliczyć samodzielnie, korzystając z gotowych wzorów, lub poprosić o to specjalistę, na przykład w trakcie konsultacji dietetycznych przez internet.

Zaburzenia gospodarki węglowodanowej - prosta droga do insulinooporności i cukrzycy typu II

 Występowanie insulinooporności w PCOS jest powszechne - szacuje się, że dotyczy ona większości chorych kobiet z otyłością i 25-60% pacjentek z prawidłową masą ciała. Insulinooporność nierozerwalnie łączy się z przebiegiem choroby, będąc jedną z przyczyn zaburzeń płodności. Dodatkowo, oporność na insulinę jest wskaźnikiem ryzyka zapadnięcia na cukrzycę typu II. Należy wyraźnie podkreślić - PCOS zwiększa ryzyko cukrzycy nawet 7-krotnie w porównaniu do zdrowych kobiet! Co warto uwzględnić w swojej diecie, by zapobiec wystąpieniu tej choroby?

Warto w swojej diecie uwzględnić indeks glikemiczny (IG), który opisuje wpływ produktów spożywczych na stężenia glukozy we krwi. Aby poprawić wrażliwość na insulinę, kobiety chore na PCOS powinny unikać produktów o wysokim IG (mąka pszenna i ryżowa, ziemniaki), zastępując je tymi o niskim IG (jaja, nabiał, większość warzyw i owoców). O ile rezygnacja z cukru spożywczego wydaje się oczywista, tak należy uważać na jego zamienniki. Popularne substytuty cukru, takie jak miód czy syrop klonowy, również charakteryzują się wysokim IG.

Tłuszcze w PCOS? Tak, ale z głową!

Zaburzenia lipidowe w PCOS także są częste i mogą obejmować podwyższone stężenie wolnych kwasów tłuszczowych, trójglicerydów czy cholesterolu LDL. Związane z tym zmiany miażdżycowe i uszkodzenia śródbłonka naczyniowego obserwuje się nawet u młodszych kobiet, u których naczynia krwionośne nie powinny wykazywać patologii. Niesie to za sobą zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, a nawet zawału serca i udaru mózgu. Czy oznacza to, że kobiety z PCOS powinny całkowicie zrezygnować z tłuszczów w swojej codziennej diecie? Nic bardziej mylnego!

Dieta chorej na zespół policystycznych jajników powinna wykluczać tłuszcze zwierzęce oraz tłuszcze trans, które występują obficie między innymi w chipsach, wyrobach cukierniczych czy fast foodach. Należy także zrezygnować z produktów zawierających w swym składzie utwardzone oleje roślinne, takie jak margaryna czy utwardzony olej palmowy. W zamian dieta powinna zostać uzupełniona o tłuszcze, które będą źródłami NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) - dobrej jakości oliwę z oliwek, awokado czy ryby morskie. Ponadto, zaleca się zrezygnować ze smażenia posiłków, na rzecz pieczenia lub gotowania na parze. 

Zbilansowanie diety przy PCOS nie jest proste. Prawidłowo ułożony jadłospis nie uwzględnia jedynie kaloryczności, a bierze pod uwagę również stosunek makroskładników czy odpowiednią podaż błonnika i warzyw. Biorąc pod uwagę fakt, że dieta wspomaga leczenie PCOS, najlepiej zaufać specjaliście. Warto znaleźć dietetyka z doświadczeniem w prowadzeniu chorych na PCOS, gdyż jego decyzje będą miały duży wpływ na Twoje przyszłe zdrowie. Jeżeli w Twojej najbliższej okolicy nie ma specjalistycznego gabinetu, warto skorzystać z usług dietetyka online. Nie ignoruj roli diety w PCOS - od tego zależy Twoje przyszłe zdrowie, a nawet życie! Wprowadź zmiany w swoim jadłospisie już dziś!

1. Kłósek P., Grosicki S., Całyniuk B. Dietoterapia w zespole policystycznych jajników — zalecenia praktyczne. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 4, 148–154

2. Kruszyńska A., Słowińska-Srzednicka J. Zespół policystycznych jajników a ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Postępy Nauk  medycznych, t. XXV, nr 11, 2012

3. Bik W., Baranowska-Bik A., Ewa Wolińska-Witort E., Martyńska L., Bogusława Baranowska B. Adiponektyna, leptyna i rezystyna u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCO) Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 4, 2011